Sayı : 495   **
Ribat Dergisi Aralık 2016

İrfan Mektebi

Osman Nuri Topbaş

İslam Alimlerinin Medeniyete Hizmetleri

  • 07 Kasım 2019
  • 1765 Görüntülenme
  • 443. Sayı / 2019 Kasım



Cenab-ı Hakk’ın kuldan istediği ise, eserden müessire, sebepten müsebbibe, sanattan sanatkâra zihnen ve kalben intikal ederek, ilâhî azamet ve kudret akışlarında sergilenen ibret ve hikmetleri idrak etmesi ve böylece mârifetullâh’a ulaşması yani Cenab-ı Hakk’ı kalben tanıyabilmesidir. Hâsılı ilmin nihai gayesi, bilgileri zihne depo etmek değil, bu kâinattaki sır, hikmet ve muammaları çözmektir.

 

 

Bugünkü insanlık, ilim, teknik ve medeniyette ulaştığı seviyeyi, bir bakıma İslâm kültür ve medeniyetine borçludur. Bugünkü Müslümanlar olarak bize düşense, mazimizdeki iftihar tablolarını sadece okuyup dinlemekle yetinmemektir. Bugün de her sahada İslâmʼın ihtişamını sergileyecek yeni iftihar tabloları meydana getirebilmenin gayreti içine girebilmektir.

 

İlmin menşei, Hak Teâlâ’dır. Bütün ilimler, Cenab-ı Hakk’ın bu kâinata koymuş olduğu kaideleri tespitten ibarettir. Mesela tıp ve biyoloji, insan vücuduna; botanik, bitkilere; astronomi, semâya; psikoloji ve pedagoji, insan ruhuna koymuş olduğu kaidelerin tespitinden ibarettir.

Cenab-ı Hakk’ın kuldan istediği ise, eserden müessire, sebepten müsebbibe, sanattan sanatkâra zihnen ve kalben intikal ederek, ilâhî azamet ve kudret akışlarında sergilenen ibret ve hikmetleri idrak etmesi ve böylece mârifetullâh’a ulaşması yani Cenab-ı Hakk’ı kalben tanıyabilmesidir. Hâsılı ilmin nihai gayesi, bilgileri zihne depo etmek değil, bu kâinattaki sır, hikmet ve muammaları çözmektir.

Bu dünyaya gelenler niçin geliyor, buradan gidenler nereye gidiyor? Üstümüzde asılı duran gök kubbeyi; dağlarıyla, okyanuslarıyla koskoca yeryüzünü hangi kudret nasıl ve ne için inşa etmiştir? Kimdir ve bundan muradı nedir? İşte esas ilim, bu gibi sorulara gönül âlemimizi tatmin edecek cevaplar veren, kula Hâlık’ını tanıtan ilimdir.

Bu sebeple denilebilir ki, insanı ibret ve hikmete götürmeyen, kâinattaki ilâhî sanatı temaşa ile mutlak sanatkâra ulaştırmayan ilim, gerçek ilim değildir.

Nitekim böyle bir ilmi, Efendimiz (sav); “fayda vermeyen ilim” olarak ifade buyurmuş ve ondan Allah’a sığınmıştır.

İslâm dini, ilk emri olan “Oku” (Alak, 96/1) hitabıyla, ilme büyük değer verdiğini göstermiş ve mensuplarının, kula Rabbini tanıtan, bu âleme geliş ve bu âlemden gidişin hikmetini kavratan, insanı duygu derinliği ve tefekküre sevk eden, maddî-manevi bütün ilimlerde vukûfiyet sahibi olmalarını telkin ve teşvik etmiştir.

Nitekim Hıristiyan Batı âleminde, ilim adamlarının hunharca katledildiği; hastaların, “Ruhuna şeytan girmiş!” denilerek diri diri yakıldığı o karanlık ortaçağ dönemlerinde, Müslümanlar üniversiteler kurmakta ve dünyanın her tarafından gelen talebelere dînî ilimlerin yanısıra, fizik, tıp, matematik, astronomi vb. sahalarda Cenab-ı Hakk’ın kudret ve azametini tefekküre sevk eden bir eğitim vermekteydiler. Yani maddî ilimlerle manevi ilimler birbirine mezcedilerek okutulmaktaydı. Bu vesileyle ilimde büyük bir bereket hâsıl oldu.

Bu gelişmenin seyrini göstermesi açısından, Dünya’nın dönüyor olduğu hakikatini İslâm âlimlerinin eserlerinden ve onlardan 7 asır sonra öğrenerek dile getiren Galileo’nun (1564-1642) durumu, dikkate değer tipik bir misaldir. Zira o, bu gerçeği etrafındakilere söylediğinde kilise çevreleri, İncil’deki bilgilerle çeliştiği için kendisine müthiş bir tepki göstermişti. Hatta onu:

“Ya söylediğinden vazgeçersin, ya da seni öldürürüz!” diyerek tehdit etmişlerdi. Doğruyu söylediği için ölümle tehdit edilen Galileo ise, çaresiz bir şekilde:

“Dediğiniz gibi olsun!” derken, hakkındaki hüküm sebebiyle sadece sessizce:

“Siz dönmüyor deseniz de Dünya dönüyor!” diye mırıldanmaktan başka bir şey yapamamıştı.

İşte, Batı âlemi ilmî bakımdan bu aşağı seviyelerde iken, İslâm âlemi her sahada göz kamaştırıcı bir seviyeye ulaşmıştı. Yetiştirmiş olduğu dev şahsiyetlerle insanlığa huzur ve saadet getiren bir faziletler medeniyeti inşa etmişlerdi. Zira onlar, ilim ve tekniği bir zulüm vasıtası değil, bilakis bütün insanlık için hakka, hayra ve fazilete hizmet edecek bir vasıfta geliştirmişlerdi. İşte İslâm âlimlerinin, ilim, teknik ve medeniyetin gelişmesine yapmış olduğu katkılardan birkaçını, ana başlıklar hâlinde şöyle hülâsa edebiliriz:

TIP:

İbn-i Sina’nın (980-1037) tıbba birçok yenilikler getiren Kanun adlı kitabı, İslâm dünyasında olduğu kadar, Avrupa’da da temel kitap olarak kullanılmıştır. Nitekim bu eserin 400 sene Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulması, bunun en büyük delilidir.

İbn-i Sina gibi, tıp alanında elliden fazla eserin sahibi olan Zekeriya Râzî (864 – 925), cerrahlığı müstakil bir ilim hâline getiren büyük operatör Zehravî (936-1013), tecrübeye dayalı cerrâhîyi başlatan İbn-i Zühr (1091–1161) ve diğer Müslüman âlimlerin eserleri de Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuş, kitaplarına müracaat edilmeden tedaviye cesaret edilememiş ve yüzyıllarca onlardan daha değerli eserler ortaya konulamamıştır.

Yine “küçük kan dolaşımı”nı Avrupalılardan 300 sene kadar önce İbn-i Nefis (1213-1288) isimli bir Müslüman keşfetmiş, İbn-i Sina’nın Kanun’una yazdığı şerhte bunu teferruatlı bir şekilde anlatmıştır.

MATEMATİK

Sıfırı ilk defa kullanan Harezmî (780-850), “el-Kitâbü’l-Muhtasar fî Hisâbi’l-Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) isimli eseriyle ilk cebir kitabını yazmış ve böylece cebir ilminin temellerini atmıştır.

Yazının Devamı İçin Abone Olmalısınız

443. Sayı Kasım 2019