İslâm medeniyeti ilim ve irfan medeniyeti olduğu kadar sanat ve estetik medeniyetidir. Birbirinden ayrılmayan sanat ve estetiğin, pek çok özgün sanat dallarının görmezden gelerek sadece müzik, tiyatro, sinema gibi görsel sanatlardan ibaret sanılması veya bu alanların gölgesinde kalması önemli bir sorundur. İslâm estetiğinde sanatkâr güzelliği yaratan değil, keşfedendir. Çünkü bütün varlık Allah’ın boyasıyla boyanmıştır.

Kur’an, insanın hem dışını hem de içini güzelleştirmek ister. Dış güzelliği temiz, helal rızıkla elde edilmiş gıdalar, giysiler, evler, mekânlar, günlük kullanım için alınan ve hayatı kolaylaştıran eşyalarının olması yanında, iç güzelliği için de öncelikle şirkten, küfürden ve günahtan arınmasını ve sonra da ibadetle, güzel ahlakla ruhunu yüceltmesi tavsiye edilir.

“Anladım işi, sanat Allah’ı aramakmış;

Marifet bu, gerisi yalnız çelik-çomakmış…” (Necip Fazıl Kısakürek)

En güzel vasıflarla yaratılmış insanın öne çıkan özeliklerinden birisi de estetik duyarlılığa sahip olmasıdır. Kâinattaki düzenin ve ahengin algılanması ve insanın varlık bilincinin idrakine varması, estetik bir bakış, algılayış içinde gerçekleşir. Estetik duygusu insanın içinde bulunduğu kültürün ve medeniyetin dinamikleriyle beslenir.

Estetik ve sanat genel olarak insanın ruhundaki güzelliklerin dışavurumu olarak tanımlanır. Bu nedenle insanoğlu var olduğu günden bu yana gerçek ve iyi kadar, güzelin ve estetiğin de peşindedir. Estetik bakımdan güzel olan, etik bakımdan da iyi ve güzel olmalıdır.

Estetik, insanlık tarihi kadar eski, köklü bir olgudur. Ancak 18.yy'da ismi verilmiştir. Her toplumun oluşturduğu kültür çerçevesi içinde estetik anlayışı vardır. Farkında olsa da olmasa da bu estetik anlayış insanların hayatını şekillendirir. Batı estetiği insanı merkeze alırken, İslam estetiğinde vahiy ve Allah (cc) merkezlilik vardır.

İslâm havzasında yaşayan toplumların belirleyici temel estetik kaynağı Kur’an ve sünnettir. Hayat kitabı olarak gönderilen Yüce Kur’an ve “Yaşayan Kur’an” olan Efendimiz (sav) hayatın her alanında güzelliği, güzel yapmayı kısaca estetik bir hayat yaşamayı öğretir:

“Beni Rabbim terbiye etti, ne güzel terbiye etti.” (Süyûtî, Câmiu’s-Sağîr, I, 12) buyuran Hz. Peygamber (sav):

“Allah güzeldir ve güzel olanı sever.” (Müslim) hakikati ile Müslüman için estetik hayat tarzının niteliklerini öğretir. Âlemlere rahmet olarak gönderilen Efendimiz(sav)’in hayatı güzelliğin, zarafetin, ahengin, estetiğin ahlakın en güzel örnekleriyle doludur. Dünyada gelmiş geçmiş en estetik insan şüphesiz ki Hz. Muhammed (sav)’dir.

Kaynağını Allah’tan ve O’nun Resulünden (sav) alan İslâm sanat ve estetiği, “ihsan”; “her şeyi en güzel şekilde yapma ve güzel davranma” ilkesine dayanır, maddi ve manevi tüm güzellikleri ifade eden bu kavram psikolojik ve fiziki estetiğin tamamını kuşatmaktadır.

Medeniyetlerin vitrinini oluşturan estetik, insanın gündelik hayatının birçok alanını düzenleyici bir unsurdur. Sanatın ve estetiğin temelleri insanın ruh güzelliği düzleminde inşa edilir, mimarîden peyzaja, resimden hat sanatına… bütün biçimlendirme sanatları insan ruhunun estetik kaygısıyla gelişir.