İlk inen ayetler dikkatlice düşünüldüğü zaman öncelikli konuların; bilgi ve bilinç, yalnızca tek olan Allah’a kulluk etmek, Ahiret hayatına hazırlık, ahlaki erdemliliklere azami derecede riayet, moral ve motivasyon, sabır eğitimi olarak ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. İlk dönem sahabe eğitimi de bu çerçevede gerçekleştirilmiştir.

Kur’an ahlâkının birinci hedefi “rızâ-i bâri”dir. Yapılan işlerdeki nihai hedef Allah’ı hoşnut ederek onun rızasını kazanmaktır. Bununla beraber nefsimize ve kendimizin dışındakilere karşı sorumluluklarımızı yerine getirerek şahsiyetimizi dünyevi ve hayvani lezzetlerin üzerine çıkarmak, bunlardan da erdemli bir toplum oluşturmak ve nihayetinde cennet nimetlerine nail olmaktır. Bunlar ahlâktaki temel gayeler değil, ahlâki erdemliliğin güzel sonuçları olarak da görülebilir.

Müslüman şahsiyetin inşası sürecinde ilk olarak Hz. Peygamber(sav)’in sahabeyi eğitirken nelere öncelik verdiğine bakmamız gerekir. Hz Peygamber(sav)’in mürebbisi Rabbimiz ve Cebrail’dir “Beni Rabbim terbiye etti ve terbiyemi ne güzel yaptı.”(Süyûtî, el-Câmiu’s-Sağîr, I,12) buyurarak buna işaret etmiştir. Hz Peygamber(sav)in terbiye ve eğitim sürecini de Kur’an’ın tedricen iniş süreci ve ilk inen ayetler bize göstermektedir. Bu ayetler aynı zamanda Hz Peygamber(sav)in sahabeyi nasıl eğittiğini ve onların şahsiyetlerini nasıl oluşturduğunu bu konuda nelere öncelik verdiğini bize göstermektedir.

İlk inen ayetlerde okuma ve yazmaya, düşünme ve tefekküre işaretle bilgi ve bilinç sürecine, mücadele, sabır ve kararlığa öncelik verildiği anlaşılmaktadır.

“Yaratan Rabbinin adıyla oku!

İnsanı bir kan pıhtısından yarattı!

Oku! Rabbin sonsuz kerem sahibidir.

O Rab ki kalemle yazmayı öğretti.

İnsana bilmediği şeyleri öğretti.” (Alak, 96/1-5)

“ Nûn. Kaleme ve (kalem tutanların) yazdıklarına ant olsun ki,

Sen -Rabbinin nimeti sayesinde- mecnun değilsin.

Hiç şüphesiz senin için bitip tükenmeyen bir mükâfat vardır.

Ve sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin.

(Sen de) göreceksin, onlar da görecekler,

Hanginizde delilik olduğunu yakında.

Doğrusu Rabbin, kendi yolundan sapan kişiyi en iyi bilendir, hidayete erenleri de en iyi bilen O'dur.

O halde, (hakikati) yalan sayanlara boyun eğme!

Onlar isterler ki, sen yumuşak davranasın da onlar da sana yumuşak davransınlar.

Şunların hiçbirine itaat etme: yemin edip duran, aşağılık,

(Herkesi) kötüleyen, söz götürüp getiren,

Hayra engel olan, mütecaviz ve saldırgan günahkar,

Kaba ve kötülükle damgalı,

Mal ve oğullar sahibi olmuş diye (böyle yolunu şaşırmış)

Ona ayetlerimiz okunduğu zaman o: Öncekilerin masalları! der.

Biz yakında onun burnuna damga vuracağız (kibrini kırıp rezil edeceğiz) ” (Kalem, 68/1-16)