Küçük alâmetlerden bahseden hadislerin muhtevasında aile ve toplumlarda meydana gelecek olan bozulmalara işaret edilmekte, ayrıca Allah’ın toplumlar için koyduğu sosyal düzen kanunlarının ihlal edileceğine değinilmektedir. Ahlâki alanda bozulma toplumların kendi kıyametlerini tetiklemektedir. Bu rivayetler birey ve toplum için bir ikaz hükmündedir. Tabir-i caizse, ahlaksızlığın dibe vurduğu bir toplum düzeni Yüce Allah’ı kıyamete zorlamak manasına gelir. Bundan ders çıkarılmalı, bireysel ve toplumsal değişimi ahlak ve değer eksenli hale getirmeliyiz.

Deccâl ile ilgili bu rivayetleri değerlendirmek gerekirse; bu rivayetlerin bir kısmında Deccâl’den bir şahsiyet olarak bahsedilirken, bazı rivayetlerde de her asırda birden fazla Deccâlin çıkacağından bahsedilmiştir. Örneğin, bir rivayette otuz(Buhari “Fiten”, 25; “Menakib”, 22.)bir başka rivayette otuzdan fazla(Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 504; X, 70)ve bir diğer rivayette ise yetmiş(Ebû Yala, el-Müsned, VII, 108)kişi olacağı belirtilir.

Deccâl ne demektir? Deccal bir kişi midir yoksa birden fazla kimse midir? Kıyamet alâmetleriyle bir irtibatı var mıdır? Deccâl hangi misyonu temsil etmektedir? Müminlerin deccalizme karşı tavırları ne olmalıdır?

İslam inancına göre kıyamet haktır. Kur’an ve sünnetle sabittir. Kıyamet kelimesi sözlükte “kalkmak, dikilmek, ayaklanmak, doğrulmak ve dirilmek”manalarına gelir. Terim olarakbazen dünya nizamının bozulma ve dünya hayatının sona erme vakti, bazen de ölen ve helâk olan varlıkların yeniden diriltilerek ayağa kalkmaları ve mahşere doğru yönelmeleri hâli, anlamında kullanılmaktadır. Dört büyük melek arasında yer alan İsrafil (as)’ın ilk sûr’ayı üfleyişi ile kıyametin birinci anlamı, ikinci kez üflemesi ile de ikinci anlamı gerçekleşecektir.

Kur’an-ı Kerim’de: “Sûr’a üflenince, Allah’ın diledikleri bir yana göklerde olanlar, yerde olanlar hepsi ölecektir. Sonra ona bir daha üflenince hemen ayağa kalkar ve bakışıp dururlar” (Zümer, 39/68) buyrulmakla bu gerçeğe işaret edilmiştir. Kıyametin kopacağı bilgisi Kur’an-ı Kerim’de geçen müstakil sure ve ayetlerde yer almaktadır. Bu sure ve ayetlerde kıyamet; dehşet, heyecan ve korku verici tablolar halinde tasvir edilir: “Gökyüzü yarıldığı zaman, yıldızlar döküldüğü, denizler birbirine katıldığı, kabirlerin içindekiler dışarı çıkarıldığı zaman insanoğlu ne yaptığını ve geride ne bıraktığını anlayacaktır.”(İnfitar 82/1-5) Her ne kadar Kur’an-ı Kerim’de kıyametin kopacağına dair bilgi verilse de ne zaman kopacağına dair açıklayıcı bir bilgi verilmemektedir. Kıyametin bilgisi sadece Yüce Allah katındadır. Fakat şu ayetlerde kıyametin alâmetlerine işaret edilmiştir:

“Onlar kıyametin kendilerine ansızın gelmesinden başka bir şey beklemiyorlar. Muhakkak onun alametleri gelmiştir (ama öğüt almıyorlar). Kıyamet kendilerine gelip çatınca öğüt almaları kendilerine ne fayda verecek?”(Muhammed, 47/18)