Hz. Peygamber (sav)’in Hicretle birlikte temelini attığı “Mescidi Nebi” Müslümanların karargâhı ve kimsesizlerin, garip gurebanın sığınağı olmuştur. Tebliğ ve eğitim çalışmalarının merkezini oluşturmuş, sosyal hayatın gereği Müslümanların birçok ihtiyaçlarında kullanılmıştır. Ümmeti Muhammed’e işlevi ve fonksiyonları yönüyle de örneklik yapmıştır.

Cami ile cemaat arasında da güzel bir ilişki vardır. Cemaat camiyi fiziken imar ederken, madden beslerken, cami cemaati bağrında toplamakta ve manen beslemektedir. Cami cemaati saf saf Rabbe yöneltirken, cemaat camiyi manen imar etmektedir. Cami cemaati ahlaken ve ruhen eğitirken, cemaat caminin varlığını devam ettirmektedir. Cami kurtuluşa ve namaza davet ederken, cemaat bu davete koşar adımlarla karşılık vermektedir.

İlahi kaynaklı her din bir mabet etrafında şekillenmeye ve neşv-ü nema bulmaya başlamıştır. Son din İslam ve Hz. Peygamber’ de ilk teşkilatlanmasını “Mescid-i Nebi”yi merkez alarak yapmıştır.

Yeryüzünün ilk evi Kâbe’dir, “Mescidi Haram”dır. Bundan dolayı cami ve mescitler yeryüzünde Kâbe’nin şubeleri olarak kabul edilir. İçerisinde “ezan” okunması, cemaatle namaz kılınmasından dolayı da İslam'ın sembollerinden ve şeâirlerinden sayılır. Bu yönüyle bir memleketin Müslüman olduğunun ya da o memlekette Müslümanların yaşadığının alâmetifarikası olarak görülür.

Kur’an’da “Cami” kelimesi yerine “Mescit” kelimesini kullanılır. “Mescid-i Haram” ayrı bir tazimle anılır ve kıble olarak tayin edilir. “Mescidi Aksa” ve “Mescid-i Nebi” ile ilgili özel vurgular yapılır. Mescitlerin Allah'a ait olduğu, Allah'tan başkasına orada kulluk ve ibadette bulunulamayacağı ifade edilir. Mescidlere saygınlığından dolayı temiz ve zinetlenmiş olarak girilmesi istenir. Mescidlerde Allah’a kulluk yapılmasının engellenmesi ve oraların harab edilmesi zulüm olarak ifade edilir. Allah'ın mescitlerini imar işlerinin iman ehli kimselere ait olduğu ilan edilerek Cami, Mescit ve Müminler birbirleri ile özdeşleştirilir.