اَلْوَلِىُّ

El-Veliyy; Müminlere dost ve yardımcı olan, kullarının işlerini tekeffül eden/üzerine alıp düzenleyen, yöneten ve idare eden. Kullarına maddi ve manevi yardımlarda bulunan, ihsan eden, nimeti sürekli ve kesintisiz olan. Kullarının güzel hasletleri sebebiyle övendir.

EL-VELİYY: “Birine yaklaşmak, birinin işini üzerine almak, idare etmek, birine iyilik etmek, yardım etmek ve bakmak anlamlarındaki “v-l-y” kökünden türeyen “velî” (çoğulu: Evliyâ) dost, (müttefik, hısım, komşu, köleyi azad eden, itaat eden,)” (Kur’ân ve SünnetteEsmâ-i Hüsnâ Şerhi, Said el-KAHTÂNÎ, s.185) “seven, yardım eden, koruyup gözeten, bakan, birinin işini üzerine alan ve idare eden demektir.” (Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KRAGÖZ, s.310)

“Vali ve Mevlâ kelimeleri de eş anlamlıdır.” (Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KRAGÖZ, s.310 / Kur’ân ve Sünnette Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, Said el-KAHTÂNÎ, s.186) “Her ikisi de hem ism-i fâil, hem de ism-i mef’ul anlamında kullanılabilir.” ( Kur’ân ve SünnetteEsmâ-i Hüsnâ Şerhi, Said el-KAHTÂNÎ, s.186)

“El-Velî” ve “El-Mevlâ” kelimeleri Kur’an’da hem insanlar hem de Allah için kullanılmakta,“El-Vâli” kelimesi ise, sadece Allah için kullanılmaktadır.

“Allah’ın velâyeti başkalarının velâyeti gibi değildir. O, bütün evrenin ve mahlûkatın işlerini idare edendir. O, iktidarın gerçek sahibidir. O, yaratıklarını, dinlerinde dünyalarında ve ahiretlerinde kendilerine yararlı olan şeylere yönelten Velî’dir.” (Kur’ân ve Sünnette Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, Said el-KAHTÂNÎ, s.186)

El-Veliyy; Müminlere dost ve yardımcı olan.

El-Veliyy; Kullarının işlerini tekeffül eden/üzerine alıp düzenleyen, yöneten ve idare eden.

El-Veliyy; Kullarına maddi ve manevi yardımlarda bulunan, ihsan eden.

El-Veliyy; Nimeti sürekli ve kesintisiz olan.

El-Veliyy; Kullarının güzel hasletleri sebebiyle övendir.

El-Velîyy ism-i şerifi hakkında el-Halimî (ra) der ki: “Velî, işleri düzenleyen, yöneten ve idare edendir. Bu yüzden şehrin yöneticisine de Vali, yetimin haklarını üstlenene de “Yetimin velisi” denilmiştir.” (El-Esmâve’s-Sıfat, Beyhakî, s.67 / Esma-ül Hüsna, Heyet, s.337 / Kur’ân ve Sünnette Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, Said el-KAHTÂNÎ, s.185)

El-Velîyy hakkında İmam Gazâlî (ra) şöyle der: “O/Allah, din düşmanlarını kahreder. Kendi dostlarını ise hem sever hem de yardım eder.” (İlâhi Ahlâk Esmâül Hüsnâ, İmam GAZÂLÎ, s.271)

El-Hattâbî (ra) bu ismi “Yardım eden, destek veren” şeklinde açıklamış ve Allah’ın, mümin kullarına yardım ettiğini, düşmanlarına karşı onları desteklediğini söylemiştir.” (El-Esmâve’s-Sıfat, Beyhakî, s.67 / Esma-ül Hüsna, Heyet, s.337)

El-Veliyyism-i şerif’i, Kur’an-ı Kerim’de 33 yerde geçmektedir.

Velî İsm-i Şerifi’nin Kur’an İçerisinde İncelenmesi:

a) Yaratan, herkesin kendisine muhtaç olduğu ama kendisi hiçbir şeye ihtiyaç duymayan:

قُلْ اَغَيْرَ اللّٰهِ اَتَّخِذُ وَلِياًّ فَاطِرِ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَهُوَ يُطْعِمُ وَلَا يُطْعَمُ قُلْاِنِّياُمِرْتُاَنْاَكُونَاَوَّلَمَنْاَسْلَمَوَلَاتَكُونَنَّمِنَالْمُشْرِكِينَ

“De ki: Gökleri ve yeri yoktan var eden, yediren ama yedirilmeye ihtiyacı olmayan Allah’tan başkasını mı dost edineceğim? De ki: Bana Müslüman olanların ilki olmam emredildi ve sakın müşriklerden olma (denildi).” (En’am, 6/14)