Hz. Peygamber’in sakınılması hususunda ısrarla uyardığı, insanı ateşe sürükleyen kötü amellerden bazıları konuşmaktan kaynaklanmaktadır. Hz. Peygamber’in kendisine sahip çıkmamızı, kontrol altında tutmamızı istediği uzuvlarımızdan biriside dilimizdir. Sahabeden Muaz’a yaptığı uyarı bu türdendir. “İnsanları yüzüstü cehenneme sürükleyen, ancak dillerinin ürettikleridir!” (Tirmizî, “Îmân”, 8)

Tabiat boşluk kabul etmez. Hak ile doldurulmayan, meşgul edilmeyen uzuvlar batıl ve yanlış amellerle işgal edilir. Günahlardan uzak kalabilmenin yollarından biriside kalbi, zihni, gözü, kulağı ve dili hak işlerle meşgul etmektir. Kuran okuyarak, zikir ve tesbihat yaparak, dua ederek, tövbe ve istiğfar ile meşgul olarak hem hak ve hakikat üzere kalınır hem de yalan, yanlış ve günahlardan uzak kalınabilir.

Rabbimiz kurtuluşa eren müminlerin özelliklerinden bahsederken “Müminler, boş ve faydasız şeylerden yüz çevirirler.” (Müminûn, 23/3) buyurmakta, müminin amelinin güzel ve faydalı olmasını istemektedir. Hz. Peygamber (sav) de Müslüman’ı tarif ederken “Müslüman, dilinden ve elinden diğer Müslümanların emniyette olduğu kimse” (Buhârî, “Îmân”, 4, 5) olarak tarif etmektedir. Müminin konuşma ölçüsünü de “Kim Allah'a ve ahiret gününe inanıyorsa, ya hayır söylesin ya da sussun.” (Buhârî, “Edeb”, 31, 85) olarak belirlemektedir.

Dilin birçok afeti ve hastalığı vardır. Bunlardan bir tanesi de halk dilindeki ifadesiyle dedikodu yapmak olan gıybettir. Rabbimizin haram kıldığı ve âlimlerimizin büyük günahlardan saydığı gıybet, insanı iftira olabilecek sözlere yönelten kötü bir ahlaktır. Sözlükte “uzaklaşmak, gözden kaybolmak, gizli kalmak” gibi anlamlara gelen Arapça “ğayb” kökünden isimdir. Hem iyi hem de kötü sözlerle anmayı ifade etmektedir. Terim olarak genellikle “kötü sözlerle anma” manasında kullanımı yaygınlık kazanmıştır. (Bkz.Çağrıcı Mustafa, DİA, c.14, s.63) Hz. Peygamber(sav) gıybeti şöyle tarif etmektedir:

“Gıybet nedir, bilir misiniz?

Allah ve Rasûlü daha iyi bilir, dediler. Hz. Peygamber:

Gıybet, din kardeşini hoşlanmadığı bir şey ile anmandır, buyurdu.

Söylenen ayıp eğer o kardeşimizde varsa, ne dersiniz? diye soruldu.

Eğer söylediğin şey onda varsa gıybet ettin; yoksa, o zaman ona iftira ettin demektir” (Müslim, “Birr”, 70) buyurdu.

İnsanlar arasındaki kardeşlik duygularını öldüren, toplumu birbirine düşürerek ifsad eden bu hastalığın sebepleri olarak; haset, kin, nefret, düşmanlık, hakir görme, boşboğazlık, eğlenme, malayani konuşma vb. gibi kötü huylar sayılmaktadır. Bu kötü ve çirkin amelden uzak kalmanın yolları bizlere bildirilmiştir. Müslüman bu ikazlara kulak verip uyduğu zaman helak edici bu kötü amelden korunma yollarını bulabilir. Gıybet hastalığından korunma yolları şu şekilde özetlenebilir: