El-Gâdir; Güçlü, kuvvetli; her şeye güç yetiren, istediğini istediği şekilde yapmaya muktedir olan, her şeyi belli bir plan ve ölçüye göre takdir eden, bütün canlıları ve özellikle insanları ölçüp biçip yaratan ve yaratılışlarını güzel yapan, eşyaya biçim ve şekil veren, insanların bir benzerlerini yaratmaya ve ölüleri diriltmeye güç yetiren, aciz olmayan.

İnsanların da bir kudrete sahip olduğu şüphesizdir. Ancak onların kudreti ilâhî emanet niteliğinde olup sınırlıdır, imkân çerçevesine giren bazı hususlarda belli şartlarla geçerli olabilmektedir; bu açıdan ilâhî ve beşerî kudretler sebebiyle yaratanla yaratılanlar arasında herhangi bir benzerlik meydana gelmez.

“g-d-r” “Kökü bir şeyi bir şeye kıyaslamak, ölçülü yapmak, tedbir almak, bir şeyi planlamak, miktarını beyan etmek, hükmetmek ve taksim etmek; bir şeye gücü yetmek, güçlü ve kâdir olmak, yüceltmek, hazırlamak, tanzim etmek, mâlik ve hâkim olmak, rızkı daraltmak, zengin ve kuvvetli olmak anlamlarına gelir.”( Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ, s.156)

“Gâdir” Sözlükte “gücü yetmek; ölçü ile yapmak, planlamak; kıymetini bilmek; rızkını daraltmak anlamlarına gelen kadr (kudret) kökünden sıfat olup her şeye gücü yeten demektir.”(Müfredât, Rağıb el-İsfehânî, “kdr” md. / Lisânü’l-Arab, İbn Manzûr, “kdr” md. / Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ, s.156 / T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, c.24, s.124)

El-Gâdir; Güçlü, kuvvetli; her şeye güç yetiren,

El-Gâdir; İstediğini istediği şekilde yapmaya muktedir olan,

El-Gâdir; Her şeyi belli bir plan ve ölçüye göre takdir eden,

El-Gâdir; Bütün canlıları ve özellikle insanları ölçüp biçip yaratan ve yaratılışlarını güzel yapan,

El-Gâdir; Eşyaya biçim ve şekil veren,

El-Gâdir; İnsanların bir benzerlerini yaratmaya ve ölüleri diriltmeye güç yetiren,

El-Gâdir; Âciz olmayan.

“Âlimler Gâdir ismine genellikle “âciz olmayan, aklen imkân dâhilinde bulunup muhâl statüsüne girmeyen her şeye kayıtsız şartsız gücü yeten” şeklinde anlam vermiş ve irade sıfatıyla ilişkili olduğunu belirtmişlerdir. Çünkü tabiatta gözlenen çeşitli nesnelerdeki farklı oluşumlar yaratıcının, yapısal özellikleri sebebiyle (bi’t-tab’) değil irade ve ihtiyar yoluyla her şeyi meydana getirdiğini kanıtlamaktadır. Bir fiilin iradi olarak gerçekleşmesi mutlaka kemâl mertebesindeki bir kudretle mümkün olur. Bunun yanında Gâdir’in ilim sıfatıyla olan irtibatına da dikkat çekilmiştir.^” (Kitâbü’t-Tevhid, Mâtürîdî, s.45 / El-Emedü’l-Aksâ, Ebû Bekir İbnü’l-Arabî, vr. 59a - T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, c.24, s.124)

Gâdir dilerse yapan, dilemezse yapmayandır. İmam Gazâlî (ra)’in de belirttiği gibi “Allah, şu anda mevcut kozmik düzene son verip kıyameti kurmaya muktedir olmakla birlikte bunu irade etmemiş, buna dair iradesini ilminde belirlediği bir zamana tahsis etmiştir.” (El-Maksâdü’l-Esnâ, İmam Gazâlî, s.145 - T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, c.24, s.124)

İnsanların da bir kudrete sahip olduğu şüphesizdir. Ancak onların kudreti ilâhî emanet niteliğinde olup sınırlıdır, imkân çerçevesine giren bazı hususlarda belli şartlarla geçerli olabilmektedir; bu açıdan ilâhî ve beşerî kudretler sebebiyle yaratanla yaratılanlar arasında herhangi bir benzerlik meydana gelmez.

“Özellikle Sünnî kelâmcılara göre, Gâdir (kudret) Allah’ın zâtî-sübûtî isim ve sıfatları içinde yer alır.”( T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, c.24, s.124)

Kudret kavramı Kur’an-ı Kerim’de 103 yerde Allah’a nispet edilmekte olup bunların yetmiş dördü isim, yirmi dokuzu fiil şeklindedir. İsim statüsüne giren kavramlar genellikle “güç yetirmek, ölçülü ve planlı yaratıp düzenlemek” anlamında, fiil kalıplarındaki kavramlar da sözlük manalarında kullanılmıştır.

“g-d-r” kökü Kur’an’da; “şeref ve azamet” (Bkz. Kadr, 97/1), “mekân ve geçim darlığı” (Bkz.Talak, 65/7), “şekli güzelleştirmek” (Bkz.Mürselât, 77/23), “yapmak” (Bkz.Yûnus, 10/5), “ilim ve hikmet” (Bkz.Müzzemmil, 73/20), “kudret ve kuvvet” (Bkz.Mâide, 5/120), “planlamak” (Bkz.İnsan, 74/18), “tayin ve takdir etmek” (Bkz.Vakıa, 56/60) “ve sağlamlaştırmak” (Bkz.Sebe, 34/11) anlamlarında kullanılmıştır. (Bkz. Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ, s.157)

1) Kâdir ismi Kur’an’da yedi ayette tekil, beş ayette tâzim ifade etmek üzere çoğul sîgasıyla “Gâdirûn-Gâdirîn” şeklinde Allah’a izafe edilmiştir:

a) Allah’ın mucize indirmeye, gökten ve yerden azap indirmeye muktedir olduğu:

مَا قَدَرُوا اللّٰهَ حَقَّ قَدْرِهِ اِنَّ اللّٰهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ

Meali: “Onlar Allah’ı gereği gibi tanımadılar. Şüphesiz Allah çok güçlüdür, mutlak galiptir.” (Hacc, 22/74)

b) Allah’ın yerlerin ve göklerin benzerini yaratmaya muktedir olduğu:

اَوَلَيْسَ الَّذِي خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضَ بِقَادِرٍ عَلٰٓى اَنْ يَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلٰى وَهُوَ الْخَلَّاقُ الْعَلِيمُ

Meali: “Gökleri ve yeri yaratan Allah, onların benzerini yaratmaya kâdir değil mi? Elbette öyledir. O eşsiz yaratıcıdır, her şeyi bilir.” (Yâsîn, 36/81; İsrâ, 17/99; Ahkâf, 46/33)

c) Allah’ın ölüleri diriltmeye, ölen insanın parmak uçlarını bile yeniden kıyamette aynen iade etmeye muktedir olduğu:

بَلٰى قَادِرِينَ عَلٰٓى اَنْ نُسَوِّيَ بَنَانَهُ

Meali: “Evet, parmaklarına varıncaya kadar yeniden yapmaya gücümüz yeter.” (Kıyâmet, 75/4)

أَلَيْسَ ذَلِكَ بِقَادِرٍ عَلَى أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَى

Meali: “Peki (bunları yapan) Allah’ın, ölüleri tekrar diriltmeye gücü yetmez mi?” (Kıyâmet, 75/40)

2) Allah’ın her şeyi ölçü ile yapan olduğu “ellezî gaddera” sıla cümlesi ile de ifade edilmiştir:

وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدٰىۙ

Meali: “O/Allah, (her şeyi) ölçü ile yapıp yönlendirendir.” (A’lâ, 87/3)

هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَٓاءً وَالْقَمَرَ نُوراً وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللّٰهُ ذٰلِكَ اِلَّا بِالْحَقِّ يُفَصِّلُ الْاٰيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ

Meali: “Güneşi aydınlatıcı, ayı ise aydınlık yapan, yılların sayısını ve hesaplamayı bilesiniz diye ona menziller belirleyen O’dur. Allah bütün bunları hikmet ve fayda esasına göre yarattı. Bilme kabiliyetinde olanlar için de ayetlerini detaylı bir şekilde gözler önüne seriyor.” (Kıyâmet, 75/40)

3) Allah’ın takdir eden, programlayan, ölçü ve biçim veren olduğu “gaddera-yugaddiru” fiîli ile de ifade edilmiştir.