Gayyûm olan Allah, zatıyla aşkın, sıfatlarıyla içkin bir varlıktır. Allah’ın “el-Hayyu’l-Gayyûm” olduğuna inanan bir Müslüman, faniler gibi yaşamalıdır. Çünkü insanın varlığının devamı kendinden değildir. Varlığı kendinden olmayan; hâdistir, sonradan yaratılmıştır, bir başkasına muhtaçtır; kalıcı da değildir. Bu sebeple insan, haddini bilmelidir. Edeb dairesinde, terbiyeli bir hayat yaşamalıdır.

اَلْقَيوُّمُ

EL-GAYYÛM: “Ayak üzerinde kalmak, kalkmak, düzelmek, bir işi yürütmek, mutedil olmak, hak, zâhir ve sâbit olmak, bir işi denetlemek, başlamak anlamlarındaki “g-v-m” kökünden türeyen “Gâim” bir işi yürüten, yöneten, ayakta duran demektir.”(Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ, s.124)

“El-Gayyûm; “Gâim” kelimesinin mübalağalı şeklidir. Allah’ın sıfatı olarak; zeval bulmayan, devamlı gâim olan, başlangıcı bulunmayan, zâtı ile gâim olan, uykusu ve uyuklaması olmayan, yaratıklarını dilediği gibi yöneten, onların rızıklarını, ihtiyaçlarını ve korumalarını üstlenen demektir.”(Hak Dîni Kur’ân Dili, Elmalılı Muhammed Hamdi YAZIR, c.2, s.849 / Esma-i Hüsna, Doç. Dr. İsmail KARAGÖZ, s.125)

El-Gayyûm; “Bir şeyi gözetip koruma, bakma ve muhafaza etme” anlamına gelen gıyâm mastarından türemiş olup, mübalağa ifade eden sıfat kalıbında bir isimdir. Gıyâm, varlıkta çeşitli şekillerde cereyan eder:

“Yüce Yaratıcı; dağları, taşları, güneşi, ay’ı ve yıldızları, bütün canlı varlıkları zorunlu olarak kendine boyun eğdirmiştir. Buna “teshîr” denilir. Her bir varlık, kendine özgü bir yaratılışla O’na boyun eğer. Sadece O’na boyun eğiş, varlığın Allah’ın emrini ayağa kaldırmasıdır. Her bir varlığın kendine göre bir tesbihi, zikri, duası ve namazı vardır. İşte bu, varlığın gıyâmıdır.”(Allah’ın Güzel İsimleri Esmâü’l-Hüsnâ, Prof. Dr. Ramazan ALTINTAŞ, s.289)

“Kur’an’ı incelediğimizde bu ismin “Gayyûm, gâim, gıyâm, gıvam, mugîm” şeklinde geldiği ve aynı manayı ifade ettiği görülür.”(Âyet ve Hadislerle El-Esmâü’l-Hüsnâ, Prof. İzzeddin CEMEL, s.277)

El-Gayyûm; Varlığı kendi kendine kaim olan, var olmak için başkasına muhtaç olmayandır,

El-Gayyûm; Hayatın ve varlığın kaynağı ve dayanağı olan,

El-Gayyûm; Yarattıklarını koruyup kollayan, her şeyin idaresini üstlenen ve düzenleyendir,

El-Gayyûm; Yarattıklarının işlerini düzenleyen. Eşsiz yönetici,

El-Gayyûm; Her şeye kendisine özgü kıvamını veren,

Hasan-ı Basrî (ra)’e göre el-Gayyûm: “İyi ya da kötü yaptıklarının karşılığını vermek için her canlının başında duran ve onu gözetleyendir. O, her şeyi bilir ve hiçbir şey O’na gizli kalmaz.” (Esma-ül Hüsna, Heyet, s.126)

Hattâbî (ra) de El-Gayyûm hakkında der ki: “Asla zeval bulmayacak ve varlığı daim olandır.” (El-Esmâ ve’s-Sıfat, İmam Beyhâkî, s.48 / Esma-ül Hüsna, Heyet, s.126)

“Gayyûm, Allah’ın kusursuz güç, kuvvet ve üstünlüğe sahip olduğunu gösterir. O, yalnız başına gâimdir. Ayakta kalmak için hiçbir yönden kimseye ihtiyacı yoktur. O, kendi kendine yetendir. Ve başkasına muhtaç değildir. O’nun dışında her şey O’na muhtaçtır.