İnsan bir baş gözüyle görür, bir de kalp gözüyle görür. Basiret, ruh ve akıl işbirliğiyle, baş ve kalp gözüyle birlikte görüp kavramak demektir. Bunda incelikleri fark etmek, iç yüzünü kavramak, anlamak manaları vardır. Onun için görmekten asıl maksat anlamak ve kavramaktır. Basiret, olaylara, varlıklara, eşyaya kalp gözüyle ferasetle bakabilmektir. Zira hadiste: “Müminin ferasetinden sakının, zira o Hakkın nuruyla bakar” (Tirmizî, Hadis no: 3127) buyrulmuştur. Aslında bu hadisle, olaylara, varlıklara ferasetle bakma istenmiştir.

Her şey O’nun şahidiyse, ey insan sen de O’nun şahidi ol. Sen buna herkesten daha layıksın! O’nun şahidi olmak, O’nun varlığını birliğini kabul etmek, varoluş gayesine uygun olarak O’na boyun eğmek, O’nun adına konuşup, O’nun adına amel etmekle gerçekleşir.

فَلَا أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ وَمَا لَا تُبْصِرُونَإِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ

“Hayır, hayır, hiç de sandığınız gibi değil! Görebildikleriniz ve göremedikleriniz üzerine yemin ederim ki, Kur’an şerefli bir elçinin getirdiği sözdür.” (Hâkka, 69/38-40)

Kur’an’daki en kapsamlı yeminlerden biriyle karşı karşıyayız. Görünen görünmeyen her şeye and olsun! Yaratan-yaratılan, zahir-bâtın, maddî-manevî, somut-soyut, dünya-ahiret, süfliyât-ulviyât, yer-gök, arz-Arş, insanlar-melekler-cinler, beden-ruh, söz-amel, görünen ve görünmeyen nimetler, gayb ve şehadet âlemi, İlâhî kudretin görünen izleri-görünmeyen sırları, âsâr-envâr-esrâr… Gözümüzle görüp kalbimizle hissettiklerimiz. Gözle göremeyip kalbimizle hissettiklerimiz. Gözle göremeyip, kalple hissedemediklerimiz. Bizim göremememiz, varlığını hissedemememiz, o var olan şeylerin olmadığı anlamına gelmez. Bazı şeyleri görerek biliriz, bazılarını görmediğimiz halde güvenilir bilgilerle öğrenir ve kabul ederiz. Bazı şeyleri sonradan görüp öğreniriz, bazı şeyleri hiç göremeyiz, ama varlığını kabul ederiz.