Güneş ve ayıyla gökyüzü, aydınlık yücelikleri, yeryüzü ve karanlık ise aşağıları temsil eder. O halde insanın önünde ulaşması gereken hedef bellidir: Yüce Yaratıcının en güzel biçimde yarattığı nefis, yücelikleri hedeflemeli ve yüceliklere ermek için gayret etmelidir.

Ay nasıl ki ışık kaynağı olan güneşi sistematik bir şekilde izliyorsa, ışığını ondan alıyor ve bu şekilde kemal buluyorsa; insan da vahyin aydınlığında yoluna devam etmeli, onunla aydınlanmalı, onunla kemale ermelidir.

وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا

وَالسَّمَاءِ وَمَا بَنَاهَا وَالْأَرْضِ وَمَا طَحَاهَا وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا

فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا

“Güneşe ve onun ışığına… Ardından gelmekte olan aya… Onu ortaya koyan gündüze… Onu bürüyen geceye… Göğe ve onu yapana… Yere ve onu yayana… Kişiye ve onu şekillendirene… Sonra da ona iyilik ve kötülük kabiliyeti verene and olsun ki: Kendini arıtan kurtuluşa ermiştir. Kendini fenalıklara gömen kimse de ziyana uğramıştır.” (Şems, 91/1-10)

Güneş, Ay, Gündüz, Gece, Gök, Yer ve Nefis tam yedi tane çok önemli şey ve bütün bunların Rabbine yemin edildi. Güneş ve Kuşluk vakti, Ay, Gündüz, Gece, Sema ve Bânisi, Arz ve Döşeyicisi, Nefis ve Yaratıcısı. Ayrı ayrı sayılırsa 11 şey ile yemin edilmiştir, ya da on bir kere yemin tekrar edilmiştir, diyebiliriz. Nitekim bu ayetler hat levhalarında on bir vâv harfiyle yazılmıştır. Bu sayılanların hepsi, herkes için her zaman, hayatın gerekleri olan çok önemli şeylerdir.

Yeminde Hâlik ve mahlûk bir araya getirildi. Semâ ve bânisi, Yer ve döşeyicisi, nefis ve onun kontrolünü elinde tutan… Bu sayılanların hepsi Yüce Yaratıcının varlığına açıkça delalet eden tanıklardır. Sayılanlar sonradan olmuştur ve sonludur, yani ezelî ve ebedî değildir. Ezelî ve ebedî olan yalnızca Yüce Allah’tır. İnsan da sonradan olmadır ve sonludur.

İnsanın önünde iki yol vardır: Ulviyât ve süfliyât, aydınlık ve karanlık. Kendisiyle yemin edilen şeylerle buna da işaret edildi. Buna göre güneş ve ayıyla gökyüzü, aydınlık yücelikleri, yeryüzü ve karanlık ise aşağıları temsil eder. O halde insanın önünde ulaşması gereken hedef bellidir: Yüce Yaratıcının en güzel biçimde yarattığı nefis, yücelikleri hedeflemeli ve yüceliklere ermek için gayret etmelidir.

“Güneş ve onun ışığı…” Maddî olarak ısı ve ışık kaynağı Şems/güneş. Ona bütün canlılar muhtaç, insan da muhtaç. Güneş sabah doğuşuyla ve özellikle kuşluk vaktindeki ısı ve ışığıyla varlığını tam olarak hissettirir. Onun için güneş ve özellikle kuşluk vaktine and olsun, denilmiştir. Benzer şekilde manevî olarak bir adı da nur olan vahiy ışığı olan Kur’an güneşine de insanlık muhtaç olduğunu bilmelidir.