Ahlakla ilgili söylediklerimiz göz önünde tutulunca, akla bir soru geliyor: Ahlakı en etkili bir şekilde eğiten, terbiye eden, güzelleştirip olgunlaştıran, ıslah eden ibadet nedir? Salâttır! Salât; ahlaksızlığın her çeşidine karşı kişiyi koruyan çelikten bir zırhtır.

Namaz kılmak için zaman bulamadığını mazeret olarak ileri sürenler bilmelidir ki: Bir Müslüman’ın, namazı terk ederek yaptığı hiçbir iş, namazdan daha önemli ve hayırlı değildir.

Konuya girmeden önce eksik bilinen “ahlak” kelimesine açıklık getirirsek mevzu daha iyi anlaşılacaktır.

Toplumumuzda “ahlak” denince, sadece edepli, iffetli, namuslu ve terbiyeli olmak akla geliyor. Bu, eksik bir tanım.

Ahlak; Arapça bir kelime olup yaratılış anlamına gelen “hulk” kelimesinin çoğuludur. Tabiat, doğa, natura, huy, mizaç, karakter, seciye, adet, gelenek manalarına gelir. İnsanın yaratılıştan getirdiği, doğasında bulunan bozulmamış olan fıtri özelliklerdir.

Her insan İslam fıtratı ile yaratılır. Sonra çeşitli nedenlerle fıtratı, yani ahlakı bozulabilir. İşte Peygamberler, toplumun bu bozulan ahlakını yeniden onarıp fıtrata dönüşü sağlamak için gönderiliyor. Kutlu önderimiz (sav) bu nedenle: “Ben, güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.” (İmam Malik, Muvatta “Husnu’lHulk”, 8, 4/255) buyuruyor. Bu anlamda ahlak; fıtrata uygun yaşayış modelidir.

Ahlak: İmandır, ibadettir, salih ameldir, takvadır, ihlâstır, ihsandır… Allah’a -emrolunduğu şekilde- kulluk etmektir. Yani Hakka teslimiyettir. Hayatı vahye programlamaktır. Vahiy ile olgunluğa ermektir. Allah’ın, Kur’an’da özelliklerini belirttiği erdemli insan olmaktır.

Bu nedenle Önderimiz (sav): “Müminler arasında imanca en kâmil olanı; ahlakça en güzel olanıdır.” (Tirmizi, “Rad”, 11, (1162); Ebu Davud, “Sünnet”, 16, 4682) buyuruyor.

Ahlak: Aile içinde, komşulukta, toplumda; alışverişte, iş hayatında, sosyal, siyasi, ekonomik hayatta… Hayatın her noktasında; Allah’ın gözetlediğini bilerek, (Bkz. Fecr, 89/14) vahyin gölgesini üzerinde hissedip güzel düşünmek, güzel konuşmak ve güzel davranmaktır.

Hayatın tamamını kucaklayan bir kelimedir ahlak. Allah’ın memnun olduğu güzel yaşama tarzıdır.

Daha öz bir ifadeyle: Vahyin, insanların fiillerine yansıyarak ete kemiğe bürünmesidir. Yaşama tarzı, Kur’an’dan ibaret olan Peygamber (sav)’i örnek almak için azami gayret ve hassasiyet göstermektir.

Hz. Ayşe, ahlakı çok güzel açıklamaktadır.

Tabiinden Urve bin Hişam, Hz. Ayşe anamıza, Peygamber (sav)’in nasıl bir ahlaka sahip olduğunu soruyor. Hz. Ayşe (ra): “Resul-i Ekrem’in ahlakı Kur’an’dan ibaretti. Siz, Kur’an okumuyor musunuz?” (Sahih-i Müslim, 1/512 (K. Salat’il Müsafirin:18) 139; Ebu Davud, “Babu Salatu’lLeyl”) buyuruyor.

Bir başka rivayette; yine “Hz. Ayşe anamıza, Rasulullah’ın ahlakı nasıldı? diye sorulduğunda; Peygamberin ahlakı, Kur’an idi, buyuruyor ve Müminun suresinin ilk ayetinden başlayarak onuncu ayete kadar okuyor. İşte Rasulullah’ın ahlakı böyleydi, diyor.” (Muhammed Ali Es-Sâbûnî, Muhtasar Tefsir-i İbni Kesir, H.1402 M.1981 (Beyrut): 3/ 1540, 2/558)

Bu hadislerden anlaşılıyor ki: Özet anlamda Müminun suresinin ilk on ayeti. (Bu konuda bakınız: A. Akkoyunlu, Firdevs Cennetinim Mirasçıları) Geniş manada Kur’an’ın tamamı… Ahlak bu işte. Kur’an’a inanmanın yüklediği sorumluluğu yerine getirmektir ahlak.