YaÅŸama(ya) Dair
Kendisine kötülük hâkim olmuş nefsi arındırabilmek, tezkiye ve tasfiye etmek onu sürekli kontrol altında tutmakla gerçekleşebilir. Bunun içinde; Nefsi olumsuz işlere yönlendiren şeytan ve aveneleriyle, Allah düşmanlarıyla mücadele içerisinde olmak, bu konuda gevşeklik göstermemek, iradeye güçlü bir şekilde sahip çıkmak en önemli aşamadır.
Kişinin nefsi her daim zikir, tesbihat, dua, tövbe ve istiğfar ile meşgul etmesi salih amele yönelik işleri yapmasına zemin hazırlayacaktır. Bu bağlamda nefsi olumlu mertebeye ulaştırmak için nefsi terbiye edecek işlerle meşgul etmek olumsuz her türlü davranıştan da onu tasfiye ve tezkiye etmek gerekmektedir. Bu hususta ilahi vahiy ve nebevi metot bize yol göstermektedir.
Nefsin varlığı İslam düşünürleri tarafından bütünüyle kabul edilirken muhtevası ve fonksiyonları bakımından farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu farklılıkların ortaya çıkmasında ayet ve hadislerdeki kullanımların, önceki dönem düşünürlerin görüşlerinin ciddi etkisi olmuştur.
Sözlükte "ruh, can, hayat, hayatın ilkesi, nefes, varlık, zat, insan, kişi, hevâ ve heves, kan, beden, bedenden kaynaklanan süflî arzular" gibi manalara gelen nefs kelimesi, Kur'an'da, bu kullanımlarla birlikte konumuzla ilgili olarak "ruh" (Bkz.En?âm, 6/93) "zat ve öz varlık" (Bkz.Âl-i İmrân, 3/28, 30) manasında kullanımlarıyla öne çıkmaktadır. (Bkz.Uludağ Süleyman, DİA, c.32, s.526) Kuran ayetlerinde; kişinin istek ve arzularını içeren eylemleri, nefsin korunması ve kontrol altına alınması, arındırılması, yüce ahlaki vasıflarla donatılması şeklinde de kullanımlar bulunmaktadır.
İnsan bünyesinde latif bir cisim olarak bulunan nefis, çoğu zaman kişiye hayat veren özellik olarak anlaşılmaktadır. Özelde ise onu diğer canlılardan ayrıcalıklı hale getiren ruh, kalp ve akıl gibi organların eylemleriyle birlikte kişiyi ifade için kullanılmaktadır. Olumlu ve olumsuz fiilleriyle, iyilik ve kötülük kabiliyetlerinin verildiği latif bir cisim olarak zikredilmektedir. "Nefse ve ona birtakım kabiliyetler verip de iyilik ve kötülüklerini ilham edene yemin ederim ki; nefsini kötülüklerden arındıran kurtuluşa ermiş onu kötülüklere gömende ziyan etmiştir." (Şems, 91/7-10)
Düşünce geleneğimizde ayet ve hadislerdeki bazı kullanımlar sebebiyle nefis genelde olumsuz manalarıyla anlaşılmıştır. Olumsuz manadaki kullanımlar; inkâr, şirk, nifak, heva, heves, gurur, kibir vb. kötü eylemlerin etkisinde kalan nefistir ve bunlarla zikredilmektedir. "Sana gelen iyilik Allah'tan, başına gelen kötülük ise nefsindendir" (Nisâ, 4/79) "Gerçekten nefis, aşırı şekilde kötülüğü emredicidir. Ancak Rabbimin merhamet ettiği müstesna." (Yusuf, 12/53)
Ancak bu kullanımlarla birlikte, nefsin olumlu yönlerini ifade eden, öven ayet ve hadislerde bulunmaktadır
Yazının Devamı İçin Abone Olmalısınız
